Instytut Badawczy Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa przeprowadził w 2019 roku badanie, dotyczące korzystania z internetu przez młodzież w Polsce. Wyniki powyższego wskazują, że prawie 1/3 polskich nastolatków może borykać się z problemem uzależnienia od sieci. Wskaźniki są zdecydowanie wyższe dla młodszych uczniów (szkoła podstawowa), aniżeli dla starszej młodzieży (szkoły ponadpodstawowe). Przeprowadzone badanie wskazuje, że prawie każdy nastolatek codziennie korzysta z internetu – bez względu na wiek, stopień edukacji lub płeć. Młodzi ludzie niemalże nie rozstają się ze smartfonem stanowiącym dla nich substytut, radia, telewizji, telefonu, komputera stacjonarny, a nawet książki czy kina.

Dzieci  i młodzież ryzykownie korzystające z sieci:

• Odczuwają ból w nadgarstku lub karku podczas korzystania z telefonu/smartfonu
• Miewają zawroty głowy lub odczuwają pogorszenie wzroku z powodu nadmiernego używania telefonu/smartfonu
• Bywają zmęczone i niewyspane z powodu nadmiernego używania telefonu/smartfonu
• Nie są w stanie wytrzymać/funkcjonować bez telefonu/smartfonu
• Odczuwają potrzebę używania telefonu/smartfonu zaraz po tym, jak przestają go używać
• Twierdzą, że nic nie jest tak przyjemne jak korzystanie z mojego telefonu/smartfonu
• Zaniedbują zaplanowane czynności lub obowiązki z powodu używania telefonu/smartfonu
• Czują się zniecierpliwienie i zdenerwowani, gdy nie mogą skorzystać z telefonu/smartfonu

Niepokojący jest fakt, iż częstość zgody z powyższymi twierdzeniami jest wyższa wśród młodszych użytkowników internetu, a zatem im młodsza jest grupa reprezentatywna, tym silniejsze są symptomy alarmowe. Każdego roku mamy do czynienia z obniżającym się wiekiem, dzieci korzystających po raz pierwszy samodzielnie z internetu. Wcześniej, z przeprowadzonych w 2016 roku badań wynikało, że dzieci w wieku 9 lat i 5 msc podejmowały takie czynności, natomiast w roku 2019 badanie wskazało na 6 lat i 10 msc.

Do czego młodzież używa internetu

Sieć internetowa to daje obecnie bardzo szerokie spektrum możliwości. Młodzież w sieci słucha muzyki, ogląda filmy i seriale, używa internetu do komunikacji z rodziną i znajomymi, korzysta także z portali społecznościowych. Treści, które młodzież najczęściej publikuje w sieci to zdjęcia lub filmy z własnym wizerunkiem oraz autorskie zdjęcia. Duża część młodych ludzi używa internetu także do sieciowych gier komputerowych. Codziennie polska młodzież spędza w sieci około 4 godziny i 12 minut. Jest to wynik o 32 minuty dłuższy niż w roku 2016. Co ważne młodzież jest świadoma tego, ile czasu spędza w sieci, większość z nich ma przeczucie, że jest to zbyt długi czas. Niepokojącym jest fakt, że większość rodziców nie wprowadza żadnych ograniczeń dotyczących ani czasu korzystania z sieci, ani treści wyszukiwanych przez młodzież w internecie.

Przemoc w internecie

Instytut Badawczy NASK w swoim raporcie poruszył też kwestię tzw. patostream’ów, czyli materiałów wideo zawierających wulgaryzmy, nierzadko obsceniczne treści czy przemoc. Do oglądania tego rodzaju treści przyznawała się blisko ¼ uczniów, gdzie dwukrotnie częściej byli to chłopcy. Przesłanką do korzystania z patostream’ów było poszukiwanie rozrywki lub ciekawość. Zdarza się, że użytkownicy internetu, trafiają na tego rodzaju treści przypadkowo, a starsi zostają najczęściej namówieni przez znajomego. Część zostaje stałymi odbiorcami tzw. patostream’ów, lecz niemalże połowa badanych była bezpośrednimi ofiarami przemocy w internecie, większość zaś – jej świadkiem wobec innych osób. Nastolatki bardzo często, gdy mają styczność ze zjawiskiem cyberprzemocy nie reagują w żaden sposób – nie zgłaszają tego, nie rozmawiają o tym z rodziną czy przyjaciółmi. Niestety osoby, obrażające innych w sieci często mają poczucie bezkarności.

Sygnały alarmowe uzależnienia od komputera i internetu

Kiedy możemy podejrzewać, że nasze dziecko może borykać się z uzależnieniem od internetu i komputera?

• Gdy dziecko spędza przy komputerze/internecie kilka godzin dziennie, wagaruje, ma gorsze wyniki w nauce;
• Gdy dziecko ogranicza lub całkowicie odrzuca bezpośrednie kontakty/spotkania z rówieśnikami
• gdy coś lub ktoś przeszkadza dziecku w korzystaniu z komputera/internetu – reaguje rozdrażnieniem, złością lub agresją, jest konfliktowe;
• kłamie na temat czasu spędzonego przy komputerze, zamyka się w pokoju, nie zgadza się na kontrolowanie czasu spędzanego w sieci, przekracza czas wyznaczonej aktywności przy komputerze;
• w związku z nadmiernym korzystaniem z komputera czy telefonu dziecko może być zmęczone, apatyczne, mogą się pojawić wady postawy i wzroku lub inne problemy zdrowotne.

Może pojawić się pytanie dlaczego tak duża znaczna część młodzieży „wsiąka” w sieci, z jakiego powodu tak atrakcyjne? Należy dopuścić prawdopodobieństwo niskiej samooceny u dziecka, niskiego poczucia własnej wartości czy też małych umiejętności psychospołecznych. Dzieci i młodzież o większej skali dylematów tożsamościowych, znajdują w sieci swoją „niszę”. Bardziej narażone na uzależnienie są też dzieci, u których nie są zaspokojone w dostatecznym stopniu potrzeby emocjonalne czy też osoby, które takich potrzeb nie potrafią wyrazić. Mogą one tworzyć więzi o charakterze unikającym (unikanie nawiązywanie relacji w rzeczywistym życiu z obawy przed odtrąceniem). Niewątpliwy wpływ na zwiększenie ryzyka powstania uzależnienia ma wiek w jakim dziecko rozpoczyna korzystanie z komputera czy internetu – im młodszy wiek, tym większe ryzyko wystąpienia uzależnienia w przyszłości. W indywidualnych sytuacjach pod kwestią uzależnienia od internetu ukryty nierzadko jest poważniejszy problem tworzącej się nieprawidłowo osobowości młodej osoby.

Dlaczego rodzicom jest trudno reagować na uzależnienie od internetu wśród ich dzieci?

Rodzicom borykającym się z problemem uzależnienia dziecka może towarzyszyć zespół cech z obszaru tzw. współuzależnienia. Możemy mieć też do czynienia z bezradnością, w odpowiedzi na trudną sytuację. Rodzic, który kieruje się miłością do dziecka chce nierzadko przejąć nad nim kontrolę, uchronić przed konsekwencjami jego niekorzystnych zachowań. Przykładem może być podejmowanie działań, aby dziecko uzyskało nauczanie indywidualne w przypadku pojawiających się trudności szkolnych wynikających z uzależnienia, czego rodzic nie zauważa lub nie chce zauważyć. Rodzice bardzo często mają trudności z racjonalnym wyznaczeniem granic, są zagubieni w swoich decyzjach. Osoby samotnie wychowujące dziecko lub poświęcające wyjątkowo dużo czasu pracy stoją przed ciężarem pojawiającego się poczucia winy. Skutkiem tego bywa wyręczanie swoich dzieci i nieświadome wzmacnianie destrukcyjnych wzorców. Obawiają się opowiedzenia komuś o tych problemach z uwagi na strach przez oceną. Młodzi ludzie chętnie korzystają z takich postaw poprzez manipulację, wchodzenie w rolę ofiary czy wykorzystywanie nieporozumień pomiędzy rodzicami.

Jak sobie radzić – wskazówki dla rodziców

W przypadku zauważenia u swojego dziecka powyższych sygnałów alarmowych podejmij konsekwentne działania:

• otwarcie i szczerze rozmawiaj z dzieckiem (postaraj się nie oceniać dziecka i nie przerywać, skup się na zrozumieniu jego motywacji i problemów),
• ustalcie wspólnie jasne granice; konsekwentnie ich przestrzegaj, postaraj się o spokojne egzekwowanie ich przestrzegania przez dziecko,
• ustal obowiązki, jakie dziecko będzie wykonywać jako wkład w życie domowe i rodzinne, unikaj wyręczania w zakresie tych obowiązków
• zaproponuj dziecku korzystniejsze i bardziej kreatywne sposoby zaspokojenia jego potrzeb oraz rozwoju jego zainteresowań i aktywności,
• zadbaj o wspólne i aktywne spędzanie czasu,
• omów z dzieckiem znaczenie i rolę mediów elektronicznych oraz sposoby korzystania z nich przez rodzinę (wszyscy członkowie rodziny powinni ich przestrzegać w równym stopniu)
• zapewnij dziecku możliwość innych form spędzania czasu, budowania relacji oraz zaspokajania potrzeb.

W sytuacji kiedy wyżej opisane metody nie będą skutkować, a utrzymywać się będzie uzasadniony niepokój, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy. Specjalista terapii uzależnień, psychiatra dziecięcy lub inni fachowcy mogą uzupełnić działania rodzicielskie – dzięki profesjonalnemu spojrzeniu na problem, psychoedukację, indywidualną lub grupową terapię, konsultacje rodzinne lub warsztaty. Należy pamiętać, że brak podejmowania działań w kierunku rozwiązania omawianych problemów spowoduje, narastanie problemu i w skrajnej sytuacji może doprowadzić do zahamowania rozwoju młodego człowieka, a co za tym idzie do zaburzenia wszystkich sfer życia.